Μετά την κρίση, τι;

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ 2Ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ

Αγαπητοί φίλες και φίλοι,


To γεγονός ότι βρισκόμαστε σήμερα εδώ προφανώς θέλει τόλμη. Ο φιλελευθερισμός στην Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ αγαπημένη λέξη, αγαπημένη έννοια. Περισσότερο θα έλεγα σαν τον Βελζεβούλ τον αντιμετώπιζαν οι δυνάμεις της συντήρησης, της άγνοιας και των φοβικών αγκυλώσεων του τόπου. Ακόμη περισσότερη τόλμη θέλει σήμερα, με δεδομένες τις διεθνείς συγκυρίες. Τις συγκυρίες μιας διεθνούς οικονομικής κρίσης, στα κύματα της οποίας πολλοί είδαν το τέλος του φιλελευθερισμού, το τέλος του καπιταλισμού και άλλα τέτοια συναφή. Είναι σαν το τέλος της ιστορίας του πάλαι ποτέ μέντορα των φιλελεύθερων ιδεών, Φράνσις Φουκουγιάμα, που ωστόσο δεν ήλθε ποτέ. Αντίθετα μετά από λίγο καιρό, ήλθε το τέλος αυτής ακριβώς της θεωρίας. Όπως γίνεται με κάθετι καταστροφολογικό…

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο διατηρώ και μία ισχυρή ακτίδα αισιοδοξίας. Πιστεύω ακράδαντα ότι μέσα από αυτή τη σύγχυση θα ξεκαθαρίσουν πολλά. Πολιτικές απενοχοποιούνται. Κάποιες άλλες απομυθοποιούνται. Και γενικά οι μάσκες… πέφτουν.

Παρακολουθώ με μεγάλο ενδιαφέρον τις ύστερες θριαμβολογίες των οπαδών της κοινωνικά ευαίσθητης Αριστεράς, των δεξιών και αριστερών δήθεν κοινωνιστών και βαθιά λαικιστών. Περιχαρείς ισχυρίζονται ότι δικαιώνονται οι ισχυρισμοί τους. Καταρρέει ο δαίμονας του φιλελευθερισμού και του καπιταλιστικού συστήματος. Βλέποντας χώρες όπως τις ΗΠΑ, τη Γερμανία και τη Μ. Βρετανία να προβαίνουν σε μερική κρατικοποίηση μεγάλων τραπεζικών ιδρυμάτων, τους είναι αρκετό για να πιστέψουν ότι ο κόσμος μπαίνει πλέον σε άλλη τροχιά. Ότι αρχίζει πια να ακολουθεί τις αρχές των «ανθρώπινων» σοσιαλιστικών καθεστώτων. Τους αρκεί που ο κόσμος μπαίνει δήθεν σε άλλη τροχιά, άσχετα βέβαια αν δεν ξέρουν καθόλου πού πρέπει να πάει.

Δεν έχω καμία διάθεση, φίλες και φίλοι, να μπω στην οποιαδήποτε αντιπαράθεση για παρωχημένους ισχυρισμούς και πολιτικά συστήματα. Η ίδια η ιστορία έχει δώσει τις απαντήσεις. Τα σοσιαλιστικά καθεστώτα κατέρρευσαν συνολικά πριν από 20 περίπου χρόνια, υπό το βάρος ενός ιδεολογικού μοντέλου που κατέληγε σε μεγάλο φαγοπότι των λίγων και εκλεκτών της εξουσίας. Διότι αυτό συνεπάγεται ο κρατικός παρεμβατισμός.

Ως εκ τούτου δεν ανησυχώ. Αντίθετα είμαι πεπεισμένος ότι δεν υπάρχει καμία πιθανότητα αυτό το μοντέλο να αναβιώσει. Οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες είναι σταθερά προσανατολισμένες στην οικονομία της αγοράς, της ανάπτυξης και του υγιούς ανταγωνισμού. Δεν θα ισχυριστώ βέβαια, ότι δεν υπήρξαν κακοί χειρισμοί. Πολλοί κακοί χειρισμοί, που ξεκίνησαν ωστόσο από μια νεοσυντηρητική αμερικανική κυβέρνηση που κατάφερε να μετατρέψει τα πλεονάσματα σε ελλείμματα και να καταποντίσει τα δημοσιονομικά της ισχυρής αμερικανικής οικονομίας του Κλίντον, εφαρμόζοντας ασύδοτες πολιτικές σκληρού κρατισμού.



Φίλες και φίλοι,
Στα καθ ημάς τώρα, η διεθνής κρίση είναι σίγουρα μείζον ζήτημα. Ακόμη πιο κρίσιμα ωστόσο είναι τα χρόνια νοσήματα της ελληνικής οικονομίας. Εκείνοι οι δεκάδες μικροί προστατευτισμοί που προσθέτουν κόστος στα προϊόντα και μαύρο χρήμα στην αγορά. Τα κλειστά επαγγέλματα, το απελεύθερο ωράριο, η απαγόρευση της συγκριτικής διαφήμισης, οι φόροι υπέρ τρίτων, τα τεράστια ελλείμματα του Δημοσίου, οι ανεξέλεγκτες κρατικές σπατάλες, ο ευνουχισμός της επιτροπής ανταγωνισμού και των ανεξάρτητων αρχών και πόσα άλλα παραδείγματα, που είμαι βέβαιος ότι θα αναλυθούν στην πορεία από τους εκλεκτούς ομιλητές του συνεδρίου σας. Ποιος φταίει λοιπόν; Η διεθνής κρίση και ο φιλελευθερισμός, λένε οι ευαίσθητοι του λαικισμού. Τι προτείνουν; Επιστροφή στο κράτος. Εδώ έχουμε να απαντήσουμε δύο απλά πράγματα. Πώς φταίει κάτι, το οποίο δεν ίσχυσε ποτέ; ( φιλελεύθερες πολιτικές στην Ελλάδα της πολιτικής ατολμίας και των συντεχνιών ουδέποτε εφαρμόστηκαν). Όσο για την επιστροφή του κράτους (το οποίο άπαντες χαρακτηρίζουμε θνησιγενές) έχουμε να τους πληροφορήσουμε ότι αυτό το κράτος δεν έφυγε ποτέ... Αντίθετα διογκώθηκε και η κατάστασή του επιδεινώθηκε.

.
Θα ξεκινήσω από την ελληνική σοσιαλδημοκρατία, που … πρόσφατα αναθάρρησε. Ξεχνώντας τις ολέθριες συνέπειες του κρατικού παρεμβατισμού, των επιδοματικών πολιτικών και επιχορηγήσεων, την αναλγησία και την αρρωστημένη γραφειοκρατία της δημόσιας διοίκησης άρχισε να παραδίδει μαθήματα οικονομίας, που πολύ μικρή σχέση έχουν με την διεθνή πραγματικότητα και την οικονομία των αγορών. Οι ενστάσεις μου για την αναβίωση της πασοκικής πολιτείας είναι δεδομένες. Μιας πολιτείας που επέφερε καίριο πλήγμα στη χώρα με τον υδροκεφαλισμό της δημόσιας διοίκησης, με την εξαφάνιση παντός είδους ελέγχου στα δημόσια πεπραγμένα, με τη νοοτροπία του «βολέματος», με την κορύφωση της ρουσφετολογίας, των επιχορηγήσεων και της επιδοματικής πολιτικής, με τη δημιουργία πολλών ειδών από φέουδα που μεσουράνησαν επί δεκαετίες και που ακόμα και σήμερα οι πολίτες αποπληρώνουν την κυριαρχία τους. Και που σήμερα, δυστυχώς δεν έχει εναλλακτικές προτάσεις να καταθέσει στον δημόσιο διάλογο, παλινδρομώντας ανάμεσα στην παρακαταθήκη του εκσυγχρονισμού και τον παλαιοπασοκισμό του λαικισμού.

Ταυτόχρονα ωστόσο και η σημερινή πραγματικότητα δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας. Και η δική μας πολιτεία, η «νεοδημοκρατική πολιτεία» αδυνατεί να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και των εξαγγελιών μας. Ο μανδύας του λαϊκισμού δεν αποτινάσσεται εύκολα. Λαϊκισμός που ουδεμία σχέση έχει με την προοδευτικό κεντροδεξιό χώρο, στον οποίο εμείς ανήκουμε. Αυτόν τον χώρο που έχει σοβαρές προτάσεις για ριζικές μεταρρυθμίσεις και έχει αποτάξει κάθε ίχνος κρατισμού, συντηρητισμού και εσωστρέφειας.

Πριν από τέσσερα και πλέον χρόνια, μιλήσαμε για μεταρρυθμίσεις, για δομικές αλλαγές, για επανίδρυση του κράτους. Σωστά μιλήσαμε. Καιρός όμως είναι να κάνουμε κι έναν πρόχειρο απολογισμό. Αν και ο Έλληνας πολίτης τον έχει κάνει νωρίτερα από εμάς και με πολύ πιο ουσιαστικό τρόπο. Κάνει τον απολογισμό του κάθε φορά που παρακαλά τον εκάστοτε βουλευτή ακόμα και για ένα ράντζο στο διάδρομο του νοσοκομείου. Κάθε φορά που θέλει μία άδεια οικοδομής και καταβάλει «γρηγορόσημο». Κάθε φορά που καλείται να πληρώσει δυσβάσταχτους για η ρηχή του τσέπη φόρους, όταν κάποιοι άλλοι φοροδιαφεύγουν ή …απαλλάσσονται λόγω υψηλών γνωριμιών και δύναμης. Θα μπορούσα να παραθέσω πολλά ακόμα παραδείγματα. Είναι παραδείγματα που αντλώ από την δική μου καθημερινότητα, όταν έρχομαι πρόσωπο με πρόσωπο με χιλιάδες πολίτες που αναζητούν απεγνωσμένα ένα δεκανίκι να στηρίξουν τα προβλήματα και τις αγωνίες τους.

Και βέβαια, οι συνέπειες αυτής της πραγματικότητας είναι τραγικές. Η εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στο πολιτικό σύστημα έχει χαθεί. Και δικαιολογημένα εξελίσσεται σε πλήρη απαξίωση και περιφρόνηση. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να γίνει διαφορετικά. Αφού στην ανακύκλωση αυτής της μετριότητας, της ανάλγητης γραφειοκρατίας και κακοδιοίκησης, προστίθενται τα σκάνδαλα της διαφθοράς και της διαπλοκής. Το είχα δηλώσει επανειλημμένα, φίλες και φίλοι. Δεν με χαροποιεί το γεγονός ότι επιβεβαιώνομαι. Είχα πει ευθαρσώς τότε με το σκάνδαλο της Siemens ότι σε κάθε κρίση πρέπει να επέρχεται η κάθαρση, να αποδίδονται ευθύνες, να επιβάλλονται κυρώσεις. Να οδηγηθούν οι ποινικά υπεύθυνοι στην φυλακή και οι πολιτικά υπεύθυνοι να υποστούν τη δημόσια κατακραυγή και την ατιμωτική τους έξοδο από τον πολιτικό στίβο. Πως αλλιώς θα πείσουμε τον πολίτη ότι σεβόμαστε τους θεσμούς και ότι πρώτοι εμείς εφαρμόζουμε τους νόμους; Δυστυχώς υπερίσχυσαν τα ευχολόγια και οι ηθικολογίες.

Και κάτι επιπλέον. Ακόμα και μέσα στον ιερό χώρο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας βρίσκουν πρόσφορο έδαφος οι πολιτικές συντεχνίες. Και το λέω ξεκάθαρα. Μιλώ για τις συντεχνίες στη Βουλή. Δεν είναι τυχαίο ότι πολύ σπάνια έως καθόλου δεν ευδοκιμεί η άρση της βουλευτικής ασυλίας ακόμα και για τις απλές παραβάσεις του ποινικού κώδικα με τις ευλογίες όλων των πολιτικών δυνάμεων του τόπου. Τι σημαίνει αυτό δηλαδή; Ότι εμείς οι βουλευτές είμαστε υπεράνω του νόμου; Και από πότε εμείς γίναμε οι αδιάφθοροι και οι ηθικοί της ελληνικής δημοκρατίας; Από πότε εμείς είμαστε υπεράνω πάσης υποψίας;

Ο Έλληνας όμως έχει αντίληψη και έχει πλέον κουραστεί. Έχει απηυδήσει. Δεν έχει ανάγκη ούτε από ηθικοδιδάσκαλους, ούτε από ηθικολογίες, ούτε από ευχολόγια. Διότι αυτά αποτελούν το νόσημα της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας.
Η σφαίρα της δημόσιας ζωής περιστρέφεται γύρω από τον αστερισμό της ηθικής, χωρίς κανείς να ξέρει πού, πάνω σε ποιο πολιτικό πρόσωπο θα κάτσει η μπίλια του επόμενου σκανδάλου. Και το χειρότερο. Για όλα μας τα προβλήματα … προσφεύγουμε στη δικαιοσύνη.

Η δικαιοσύνη δεν αποσείει ωστόσο, τις πολιτικές ευθύνες. Ο λαός δεν εκλέγει δικαστές για να τον κυβερνήσουν. Εκλέγει πολιτικούς. Και αυτοί οφείλουν να αναλαμβάνουν τις πολιτικές ευθύνες. Επανέρχομαι στην ανάγκη της άμεσης εφαρμογής του τεκμηρίου πολιτικής ενοχής: οι πολιτικοί, όταν δημιουργηθούν σκιές και υποψίες για το όνομά τους, οφείλουν να απομακρύνονται. Κι αυτό για να κάνει η δικαιοσύνη απερίσπαστη το έργο της, χωρίς τη βαριά σκιά της εξουσίας και των ηχηρών ονομάτων. Την ίδια στιγμή, ο μη ανεξάρτητος από το θεσμικό του πλαίσιο θεσμός της δικαιοσύνης, μόνο δικαιοσύνη δεν είναι σε θέση να απονέμει. Ακόμη κι οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι όλο και κάποιος «Σαρτζετάκης» θα βρίσκεται πάντα, που θα ανθίσταται και θα επιθυμεί μία άλλη «διαχείριση» των πραγμάτων, αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να ολιγωρήσουμε. Πρέπει άμεσα να προχωρήσουμε στην ουσιαστική ανεξαρτητοποίηση της δικαιοσύνης αρχής γενομένης από τις κρίσεις των δικαστών.

Φίλες και φίλοι.,


Μιλάω από την πλευρά της προοδευτικής κεντροδεξιάς παράταξης, την οποία απολύτως συνειδητά σέβομαι και υπηρετώ στην ουσία της. Με ενώνει ωστόσο μαζί σας η κοινή μας πίστη στην φιλελεύθερη ιδεολογία και η έγνοια μας για τον τόπο. Τι φταίει που δεν πάμε μπροστά; Τι φταίει που οι αναγκαίες αλλαγές καθυστερούν μερικές δεκαετίες; Δεν πείθουμε φίλες και φίλοι. Δεν πείσαμε τον Έλληνα και την Ελληνίδα ούτε για την καλή μας πρόθεση (αυτή αμφισβητείται λόγω των ηθικών ολισθημάτων) ούτε και για την αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων. Και αυτό διότι, έλειψε η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ των μεταρρυθμίσεων, ένα συγκροτημένο πλάνο , όπου με σαφήνεια και ακρίβεια θα περιγράφεται το πού ακριβώς θέλουμε να πάμε σαν χώρα. Και το σημαντικότερο ο τρόπος που θα μας οδηγήσει στην πραγμάτωση του οράματος.

Ιδεολογική πενία λοιπόν. Σε συνδυασμό με μεγάλη άγνοια, ανικανότητα και ανεπάρκεια .. Και ασφαλώς ιδεολογική τρομοκρατία και υστερία. Κάποιοι , ΛΙΓΟΙ, έχουν καταφέρει να κάνουν τον φιλελευθερισμό απαγορευμένη λέξη. Η κεντροδεξιά τα τελευταία χρόνια έχει αποβάλει από το λεξιλόγιό της κάθε αναφορά στην έννοια «φιλελευθερισμός». Υπό την πίεση των ακραίων στοιχείων και του λαϊκισμού βρίσκεται σε χαρακτηριστική αδυναμία να διατυπώσει ένα συγκροτημένο πολιτικό όραμα. Έτσι αρκείται σε μία ανούσια φιλολογία περί μεταρρυθμίσεων. Και αυτή η φιλολογία δεν ξεπερνά το επίπεδο των ευχολογίων.
Το χειρότερο όμως είναι ότι εγκλωβίζεται από την αριστερή φρασεολογία και τον λαϊκισμό των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Σαν να έχει στερέψει από ιδέες και από οράματα. Σαν να μην συνειδητοποιεί τις κατακλυσμιαίες αλλαγές σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής των αναπτυγμένων χωρών. Κι ενώ δαιμονοποιούμε τον βασικό κορμό της φιλελεύθερης ιδεολογίας, εφαρμόζουμε ή συζητάμε να εφαρμόσουμε τον απότοκο αυτής της ιδεολογίας

Και εδώ έρχεται ο δικός μας κρίσιμος ρόλος. Πρέπει να εξηγήσουμε με νηφαλιότητα, ψυχραιμία και θάρρος τα αποτελέσματα του φιλελευθερισμού στην καθημερινότητα του έλληνα πολίτη. Να αναδείξουμε το κοινωνικό μας πρόσωπο, που τόσο έχει συκοφαντηθεί. Να περιγράψουμε (προκειμένου μετά να υλοποιήσουμε) με αδρές γραμμές το κοινωνικό πρόσωπο της φιλελεύθερης ιδεολογίας. Το πρόσωπο αυτό που απελευθερώνει τις αγορές από το κράτος, την επαχθή φορολόγηση και την ανάλγητη γραφειοκρατία. Το κοινωνικό πρόσωπο που επικεντρώνεται στην παραγωγική αφύπνιση των μεσαίων στρωμάτων και στην ανταγωνιστικότητα των μεσαίων επιχειρήσεων, της μεσαίας τάξης που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της κοινωνίας και τον βασικό μοχλό της ανάπτυξής της, αυτής που εμείς σήμερα με τις πολιτικές επιλογές μας συνθλίβουμε αργά και σταθερά γιατί είναι η μόνη που έχει απομείνει για να συντηρήσει το Μεγάλο Κράτος. Το κοινωνικό μας πρόσωπο που εξασφαλίζει καλύτερη παιδεία καλύτερη υγεία, καλύτερο ασφαλιστικό σύστημα μέσα από τον συνεχή έλεγχο της αποδοτικότητας των κοινωνικών δαπανών και όχι μέσα από την ανεξέλεγκτη αύξηση τους και την απομύζηση της ιερής αγελάδας του κρατικού κορβανά. Το κοινωνικό μας πρόσωπο που σέβεται τους θεσμούς, μέσα από την εγγύηση της ανεξαρτησίας τους και την ισχυροποίηση των ελεγκτικών μηχανισμών. Το κοινωνικό μας πρόσωπο που εγγυάται την υγιή αγορά, η οποία με τη σειρά της ενισχύει την αναπτυξιακή δυναμική της κοινωνίας αποκαθιστώντας τη στέρεα σχέση της ανταγωνιστικότητας με τη δημοκρατία. Το κοινωνικό πρόσωπο του φιλελευθερισμού που βάζει φραγμούς στις μονοπωλιακές πρακτικές και τα ολιγοπώλια του ιδιωτικού τομέα. Εν ολίγοις δηλαδή, το κοινωνικό πρόσωπο του φιλελευθερισμού που σέβεται τον πολίτη και που έχει τη δύναμη να προστατεύσει την αγορά και την κοινωνία από τους ονομαζόμενους «5 – 6 νταβατζήδες» που θεώρησαν ότι αυτοί είναι η Ελλάδα. Ε, η Ελλάδα δεν είναι αυτή. Είναι όλοι οι Έλληνες, είναι όλες εκείνες οι παραγωγικές δυνάμεις του τόπου. Οι νέοι που με κέφι και αγώνα προσπαθούν να φτιάξουν το μέλλον τους. Όσο για τους διαβόητους νταβατζήδες νομίζω ότι κι εκείνοι έπεσαν έξω στις εκτιμήσεις τους. Εμπιστεύθηκαν πολιτικούς για να διαπλεχθούν, και τώρα που οι πολιτικοί έγιναν οι ίδιοι επιχειρηματίες οι όροι στο αλισβερίσι έχουν αντιστραφεί.

Φίλες και Φίλοι,

Ο χώρος της κεντροδεξιάς, ως παραδοσιακός εκφραστής των φιλελεύθερων απόψεων της πολιτικής σκηνής, έχει τρωθεί: από τις σταλινικές, ανελεύθερες δομές της κομματικής οργάνωσης και τη διείσδυση ατόμων με ιδιοτελείς και τυχοδιωκτικούς σκοπούς στο ανώτατο κομματικό δυναμικό έως τις άτολμες πολιτικές που στέκονται στο προσωπικό κόστος και όχι το συλλογικό όφελος εις βάρος της προόδου και της ευημερίας των Ελλήνων. Πρέπει ΣΗΜΕΡΑ να αντιμετωπίσουμε τα λάθη. Να επαναπροσδιορίσουμε τους στόχους μας. Να ξαναβρούμε τον χαμένο, ακρωτηριασμένο φιλελεύθερο εαυτό μας.

Όποιες από τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου δεν αντιληφθούν …
Πρώτον: τη δυναμική του Φιλελευθερισμού ως μόνη επιλογή ευημερίας και προόδου, Δεύτερον: την ανάγκη της Φιλαλήθειας και του ανοίγματος ενός ειλικρινούς διαλόγου με τους πολίτες προκειμένου να πεισθούν για την αναγκαιότητα και την ιδεολογία των αλλαγών,
Και τέλος: το μονόδρομο της Φιλοτιμίας ως θεμέλιο της νέας συνθήκης εμπιστοσύνης που πρέπει να συνομολογήσουμε με τους Έλληνες….θα μείνουν στην ιστορία ως μια ακόμη οδυνηρή παρένθεση και η πολιτεία τους ένα ακόμη τρένο για τον τόπο που χάθηκε.

Φίλες και φίλοι.

Πράγματι στις δημοκρατίες δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Ας μην κακοποιούμε κατά το συμφέρον αυτή την άποψη. Τι σημαίνει αυτό; Διέξοδος δεν είναι ούτε εικοτολογίες εκλογών ούτε τηλεοπτικοί ανασχηματισμοί του συρμού. Η κεντροδεξιά , δηλαδή με απλά λόγια όλοι οι φιλελεύθεροι Έλληνες οι ελεύθεροι πολίτες, οι αποδεσμευμένοι από παρωχυμένα κομματικά στεγανά, που νοιάζονται για την ευημερία των οικογενειών τους και το μέλλον του τόπου. Αυτή είναι η κεντροδεξιά που πρέπει να βρούμε τον τρόπο να την εκφράσουμε και πάλι. Αν όχι…. τότε το νερό βρίσκει πάντα τον τρόπο να διασχίσει τα διαβρωμένα χώματα…

ΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ;

Η διεθνής οικονομική κρίση είναι αναμφισβήτητα υπαρκτή. Ωστόσο τρεις μεγάλοι κίνδυνοι αυτή τη στιγμή είναι άμεσοι και ορατοί. Κατ’ αρχήν, να προσπαθήσουμε να λύσουμε λάθος πρόβλημα, μην έχοντας κατανοήσει ορθά τις αιτίες που οδήγησαν σε αυτά τα αποτελέσματα. Δεύτερον, να καταληφθούμε από ιδεοληψίες και να μιλήσουμε για το τέλος εποχής του φιλελεύθερου μοντέλου οργάνωσης της οικονομίας. Και τρίτον, στα καθ’ ημάς, να φορτώσουμε στη διεθνή συγκυρία όλα τα δεινά της ελληνικής οικονομίας, που προϋπάρχουν ασφαλώς κατά δεκαετίες πριν των πρόσφατων εξελίξεων.

Διεθνής Κρίση και ΗΠΑ

Πολλοί είναι εκείνοι που επιχαίρουν για την «Επιστροφή του Κράτους», ως σανίδα σωτηρίας για την διεθνή οικονομία που απειλείται από την μαινόμενη κρίση!
Ας δούμε λοιπόν ψύχραιμα κάποιες χρήσιμες παραμέτρους.
- Τις τελευταίες δεκαετίες οι ΗΠΑ μετατράπηκαν από πιστώτρια σε χρεώστρια χώρα, όπερ σημαίνει ότι δαπανούν σε προϊόντα και υπηρεσίες παραπάνω από όσα παράγουν.
- Kατά τη δεύτερη ωστόσο τετραετία Clinton, έγιναν σοβαρές προσπάθειες και το δημοσιονομικό έλλειμμα μετατράπηκε σε πλεόνασμα. Όμως από το 2000 και μετά αυτό το πλεόνασμα μετατράπηκε σε αυξανόμενο έλλειμμα, με αποτέλεσμα έκτοτε το δημόσιο χρέος να διογκώνεται με μη διατηρήσιμους ρυθμούς.
- Με αυτό το αρνητικό δεδομένο η κεντρική τράπεζα αντί να αυξήσει τα επιτόκια και η κυβέρνηση είτε να περικόψει τις δαπάνες είτε να αυξήσει τους φόρους, η τελευταία αύξησε ανορθολογικά τις δημόσιες δαπάνες με παράλληλη μείωση των φόρων, ενώ την ίδια στιγμή η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα κράτησε τα επιτόκια σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα για να μην επιβραδυνθεί η οικονομική δραστηριότητα.
- Η περίφημη φούσκα των ακινήτων υπήρξε δημιούργημα της παρέμβασης του πολιτικού συστήματος στην αγορά κατοικίας στις ΗΠΑ, που εκδηλώθηκε μέσω των δύο απόλυτα ελεγχόμενων από την κυβέρνηση ημικρατικών οργανισμών, Fannie Mae και Freddie Mac, που κατέχουν ή έχουν εγγυηθεί σχεδόν τέσσερα τρισεκατομμύρια δολάρια των χρεών των νοικοκυριών στις ΗΠΑ.

Ποια είναι λοιπόν τα συμπεράσματα από αυτές τις παραμέτρους.
Πρώτον: Με βάση τα πιο πάνω, την ευθύνη για την κρίση φέρουν οι δημοσιονομικές και οι νομισματικές πολιτικές που ακολούθησαν οι ΗΠΑ, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία οκτώ χρόνια, αλλά και οι αρμόδιες ελεγκτικές αρχές οι οποίες απέτυχαν παταγωδώς στον κρίσιμο ρόλο τους. Επομένως μόνο η ελεύθερη αγορά δεν ευθύνεται για την κρίση (όπως διάφοροι διατρανώνουν) άλλα η νεοσυντηρητική πολιτική και οικονομική ηγεσία των ΗΠΑ.

Δεύτερον: Το πρόβλημα εντάθηκε σαφώς μέσα από την κρατική παρέμβαση στη λειτουργία απόλυτα ελεγχόμενων από την κυβέρνηση ημικρατικών οργανισμών.


Πολλοί είναι ωστόσο εκείνοι που θριαμβολογούν ότι «το κράτος επιστρέφει». Αρχής γενομένης από το περίφημο σχέδιο Πόλσον για τη διάσωση των επενδυτικών τραπεζών στις ΗΠΑ. Ο συλλογισμός αυτός ενέχει αναμφίβολα εγγενείς αδυναμίες. Πώς επιστρέφει ο κρατισμός, αφού με βάση τα παραπάνω συμπεράσματα το πιθανότερο είναι ότι δεν έφυγε ποτέ (αντίθετα οι όποιες στρεβλώσεις είχαν την ευλογία του κράτους); Γιατί κάποιοι νιώθουν δικαιωμένοι με το σχέδιο Πόλσον, το οποίο αποφάσισε να αποσπάσει 700 εκατομμύρια δολάρια από τις τσέπες των απλών φορολογουμένων και να τα καταθέσει στους τζογαδόρους των παραγώγων; Ποια είναι η αριστερή ηθική, σύμφωνα με την οποία όλοι πρέπει να χρηματοδοτούν δια των φόρων τις ατυχείς ή τυχοδιωκτικές επιλογές των ολίγων και πλουσίων;

Οι απαντήσεις είναι απλώς προϊόν κοινής λογικής.

Διεθνής Κρίση και Ελλάδα

Στην Ελλάδα τώρα, πριν λίγες μέρες, μέσα στη δίνη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, πτυχές της οποίας επιχείρησα να περιγράψω συνοπτικά παραπάνω, κατατέθηκε στη Βουλή το προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού για το 2009. Δεν αμφισβητεί κανείς ότι το έργο των συντακτών του ήταν εξαιρετικά δύσκολο με δεδομένη την αβεβαιότητα που προκαλεί η διεθνής συγκυρία. Η θύελλα αυτή, σύμφωνα με όλες τις αναλύσεις, θα επηρεάσει αναπόδραστα την πραγματική οικονομία και συνακόλουθα τις επιδόσεις όλων των επιμέρους εθνικών οικονομιών. Οι αρνητικές επιπτώσεις θα εξαρτηθούν κατά βάση από την κατάσταση της κάθε εθνικής οικονομίας και από την αποτελεσματικότητα της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής. Ας δούμε με ψυχραιμία ποια είναι αυτή η κατάσταση και πόσο αποτελεσματική ήταν μέχρι τώρα.

Ο κρατικός προϋπολογισμός αποτελεί το βασικό εργαλείο άσκησης της οικονομικής πολιτικής. Η κατάρτιση δε ενός νέου προϋπολογισμού βασίζεται κυρίως στην εκτίμηση για την εκτέλεση εκείνου που προηγείται, εκείνου που ήδη τρέχει. Όσο πιο στέρεα η βάση, τόσο πιο σταθερό και αξιόπιστο το οικοδόμημα του νέου.

Οι εκτιμήσεις λοιπόν για την εκτέλεση του προϋπολογισμού του τρέχοντος έτους, αν ληφθούν υπόψη τα διαθέσιμα απολογιστικά στοιχεία, φαίνονται υπερβολικά, αν όχι παράλογα, αισιόδοξες. Ενδεικτικά σημειώνω: Δεν είναι υπερβολικά αισιόδοξη η εκτίμηση για ετήσια αύξηση των καθαρών εσόδων του τακτικού προϋπολογισμού κατά 10,9%, όταν η αύξηση του πρώτου εξαμήνου ήταν μόλις 4,3%; Δεν είναι υπερβολικά αισιόδοξη η εκτίμηση για ετήσια αύξηση των εσόδων του ΠΔΕ κατά 1,2%, όταν το πρώτο εξάμηνο παρατηρείται μείωση των εσόδων αυτών κατά 12,1%; Και άλλες όμως εκτιμήσεις για κρίσιμα μεγέθη του τρέχοντος προϋπολογισμού δείχνουν σημαντικές και συνάμα ανησυχητικές αποκλίσεις. Για παράδειγμα, η δαπάνη για πληρωμή τόκων του Δημόσιου χρέους εκτιμάται ότι θα υπερβεί τον αρχικό στόχο κατά €800 εκατ. και θα φθάσει τα €11,3 δις έναντι €9,8 δις το 2007 (αύξηση15,4% !!). Την ίδια στιγμή, το Δημόσιο χρέος εκτιμάται ότι θα υπερβεί τον αρχικό στόχο κατά €6,8 δις και θα ξεπεράσει στο τέλος του έτους τα €257,1 δις έναντι €239,6 δις στο τέλος του 2007 (αύξηση 7,3% !!).

Γι’αυτό το λόγο και δη σε περιόδους μεγάλης αβεβαιότητας, όπως αυτή που βιώνουμε, θεωρώ ότι οι αισιόδοξες εκτιμήσεις πρέπει να αποφεύγονται, αφού τυχόν η διάψευσή τους πλήττει το κύρος και την αξιοπιστία των δημοσιονομικών αρχών της χώρας. Στην τρέχουσα συγκυρία δοκιμάζεται σκληρά η αξιοπιστία του χρηματοπιστωτικού συστήματος και συνακόλουθα η αξιοπιστία των εποπτικών αρχών του κράτους. Ως εκ τούτου, η εμπιστοσύνη των πολιτών στην ικανότητα του κράτους να διαχειριστεί την κρίση πρέπει να προστατευθεί ως κόρη οφθαλμού.

Ωστόσο, ακόμη και αν επαληθευτούν οι παραπάνω αισιόδοξες εκτιμήσεις, η κατάσταση των οικονομικών του κράτους εξακολουθεί να είναι κρίσιμη. Το δημόσιο χρέος, παρά τις δεσμεύσεις και παρά τη μείωση που εμφανίζει ως ποσοστό του ΑΕΠ, εξακολουθεί να διογκώνεται επικίνδυνα ως απόλυτο μέγεθος. Οι δαπάνες κρατικής λειτουργίας διογκώνονται ανησυχητικά, παρά τις αυστηρές συστάσεις του πρωθυπουργού για πάταξη της σπατάλης και φειδωλή διαχείριση. Μάλιστα, οι δαπάνες αυτές εκτιμάται ότι θα είναι φέτος κατά 13,1 δις μεγαλύτερες από το ολυμπιακό έτος 2004 και κατά €17,8 δις από το προολυμπιακό έτος 2003, παρά την πρωθυπουργική δέσμευση για μείωσή τους κατά €10 δις το χρόνο.

Οι παραπάνω επισημάνσεις λοιπόν δημιουργούν εύλογα ερωτηματικά για την εκτέλεση του τρέχοντος προϋπολογισμού, ο οποίος αποτελεί τη βάση για την κατάρτιση του προϋπολογισμού του επόμενου έτους. Στο βαθμό που θα υπάρξουν σημαντικές αποκλίσεις, θα διαβρωθεί αναπόφευκτα η βάση κατάρτισης και του επόμενου.

Επιπρόσθετα ο νέος προϋπολογισμός προβλέπει περαιτέρω μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος της Κ/Κ κατά 1,1% του ΑΕΠ. Δυστυχώς, η μείωση αυτή για μία ακόμη φορά θα προέλθει κατά βάση από αύξηση των φορολογικών εσόδων και δευτερευόντως από μείωση των επενδυτικών δαπανών, ενώ αρνητική θα είναι και η συμβολή των δαπανών λειτουργίας του κράτους. Το δημόσιο χρέος προβλέπεται να αυξηθεί κατά €10 δις και να διαμορφωθεί στα €267,1 δις στο τέλος του 2009, ενώ οι τόκοι του θα προσεγγίσουν τα €12 δις το επόμενο έτος (δηλαδή, €1 δις το μήνα!).

Έχω κατ’ επανάληψη τονίσει ότι το κλειδί για τη μόνιμη εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών βρίσκεται στις δαπάνες λειτουργίας του κράτους. Αυτό επιβεβαιώνει και η διεθνής εμπειρία, όπως αποκαλύπτουν σχετικά συγκριτικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας. Πολλές χώρες, όπως η Σουηδία , η Φινλανδία, η Ιρλανδία, το Βέλγιο και άλλες, κατάφεραν να εξυγιάνουν τα δημόσια οικονομικά τους περιορίζοντας τις κρατικές δαπάνες έως και 15 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ. Έχω εδραία την πεποίθηση ότι αν δεν περικόψουμε τις κρατικές δαπάνες, θα αναπαράγονται και θα διευρύνονται τα ελλείμματα, θα διογκώνεται το δημόσιο χρέος και θα γίνεται ολοένα και επαχθέστερη η εξυπηρέτησή του εις βάρος των πολιτικών κοινωνικής προστασίας και ανάπτυξης. Όταν το 2009 ξοδέψουμε πάνω από το ένα πέμπτο των συνολικών φορολογικών εσόδων για την πληρωμή των τόκων του δημοσίου χρέους, τα περιθώρια για χρηματοδότηση των πολιτικών κοινωνικής συνοχής και ανάπτυξης στενεύουν δραστικά. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στα μεγέθη του νέου προϋπολογισμού. Μειώνονται οι δημόσιες επενδυτικές δαπάνες κατά €950 εκατ. και περιορίζονται στο 3,2% του ΑΕΠ από 5,1% το 2004 και 5,4% το 2000. Οι δαπάνες ασφάλισης, περίθαλψης και κοινωνικής προστασίας αυξάνονται κατά 11%, ενώ αν αφαιρεθεί το ποσό που προορίζεται για το Κεφάλαιο Αλληλεγγύης Γενεών ο ρυθμός αύξησής τους περιορίζεται στο 4,8%. Είναι λοιπόν εμφανές ότι η αύξηση δαπανών σε καμία περίπτωση δεν ισοδυναμεί με βελτίωση του επιδιωκόμενου αποτελέσματος. Μόνο η αποτελεσματικότερη διαχείριση των υφιστάμενων δαπανών μπορεί να δώσει καλύτερο αποτέλεσμα και οι επιπλέον πόροι ακόμη μεγαλύτερο.
Συμπεραίνοντας, η αποτελεσματικότερη και χρηστή διαχείριση των πόρων είναι το πρώτο βήμα, το οποίο δυστυχώς ακόμα δεν έχει ευοδωθεί. Η επανίδρυση του κράτους προχωρά με βραδείς ρυθμούς, ενώ ο νόμος για τον έλεγχο της δημοσιονομικής διαχείρισης και την πάταξη της διαφθοράς που ψηφίσαμε το 2006, παραμένει ανενεργός στο συρτάρι των αρμοδίων.
Το επόμενο χρονικά - αλλά παράλληλο - βήμα είναι ο δραστικός περιορισμός της κρατικής σπατάλης και της φοροδιαφυγής. Έτσι θα δημιουργήσουμε ικανά πρωτογενή πλεονάσματα που θα επιτρέψουν την τιθάσευση του αδηφάγου δημοσίου χρέους και τη μείωσή του ως απόλυτο μέγεθος και όχι απλώς ως ποσοστό του ΑΕΠ. Μόνο έτσι θα απαλλάξουμε τους Έλληνες από το άχθος εξυπηρέτησής του, που φέρουν καρτερικά τα τελευταία 30 χρόνια.

Εν είδει επιλόγου: Τα τρία «Φ»

Η διεθνής οικονομία δεν χρειάζεται μεσσίες. Και πολύ περισσότερο όταν αναζητούνται στηρίγματα στα πήλινα πόδια άρρωστων – βυθισμένων σε χρόνια κρίση - κρατών. Από την κρίση, μπορούμε να αντλήσουμε χρήσιμα μαθήματα και να προχωρήσουμε σε συγκεκριμένα βήματα:

- Να εγγυηθούμε τη διαφάνεια των χρηματοπιστωτικών προϊόντων, προκειμένου οι αγοραστές να γνωρίζουν εκ των προτέρων τους κινδύνους.
- Να ξεκαθαρίσουμε ότι οι κίνδυνοι που αναλαμβάνουν πιστωτικά ιδρύματα θα επιβαρύνουν μόνο τους μετόχους και τα στελέχη του. Δεν μπορούν τέτοιες υψηλού ρίσκου επιλογές να επιβαρύνουν τους πολίτες φορολογούμενους.
- Να κάνουμε σαφές ότι η πτώχευση ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος δεν συνεπάγεται την κρατικοποίηση του, αλλά την εξαγορά του από άλλο. Σε διαφορετική περίπτωση θα ισχύει η παράλογη και άδικη ιδιωτικοποίηση των κερδών και αντίστοιχη κοινωνικοποίηση των ζημιών.

Έτσι ακριβώς και η ελληνική οικονομία δεν χρειάζεται μεσσίες. Ούτε ασφαλώς και μπορεί να θωρακιστεί απέναντι στις διεθνείς κρίσεις, αν πρώτα δεν θωρακιστεί απέναντι στις δικές της εγγενείς αδυναμίες, στις δικές της στρεβλώσεις, στον δικό της κάκιστο εαυτό.
Σε αυτή την προσπάθεια, θεωρώ ότι πρέπει να διακηρύξουμε την προσήλωση μας σε τρεις αρχές, τρία «Φ», που δεξιοί και αριστεροί «αριστεροί» (με την έννοια των δήθεν κοινωνικά ευαίσθητων και οπαδών του άκρατου λαϊκισμού) έχουν στερήσει από το λεξιλόγιο και την πρακτική του πολιτικού βίου της χώρας.
Προσήλωση λοιπόν:
Στον Φιλελευθερισμό και την πάταξη των εγχώριων στρεβλώσεων (κλειστά επαγγέλματα, συντεχνίες, ωράριο, κτλ).
Στη Φιλαλήθεια και το θάρρος να πούμε στους Έλληνες τα πράγματα με το όνομά τους .
Στη Φιλοτιμία να εργαστούμε προς όφελος του πολίτη - και όχι των πέντε έξι επιχειρηματιών που χρόνια εξυπηρετεί το σύστημα - προς όφελος του τόπου και όχι του δικού μας πλουτισμού.

Καλό είναι να κρατούμε κατά νου ότι οι κρίσεις στην οικονομία δεν προσφέρονται για επικοινωνισμούς. Κι αυτό διότι η διάσταση ανάμεσα στην επικοινωνία και την πραγματικότητα γίνεται αντιληπτή δια γυμνού οφθαλμού: το βράδυ γίνομαστε δέκτες της επικοινωνίας στα δελτία, το πρωί η ζοφερή καθημερινότητα του καθενός μας παραμένει τραγικά ίδια. Η πραγματική οικονομία εκδικείται με τον χειρότερο τρόπο, όσους προσπαθούν να βάλουν τα σκουπίδια κάτω από το χαλί. Άλλωστε κάτω από το δικό μας χαλί δεν χωρά πλέον ούτε λίγη στάχτη. Διότι αν ο Αμερικανός εξανίσταται που πρέπει να δώσει χρήματα για να σώσει τη Λήμαν, πώς να νιώθει ο Έλληνας που για χρόνια αιμοδοτεί από τη δική του φτωχική τσέπη έναν τερατωδώς πολυέξοδο δημόσιο τομέα , αξιωματούχους του κράτους και κομματικά στελέχη με παχυλούς μισθούς, τυχοδιώκτες της πολιτικής που πλουτίζουν σε ένα βράδυ, και χρόνια άρρωστους οργανισμούς – από την Ολυμπιακή έως τον ΟΣΕ…
Κι αν επιχαίρουν ορισμένοι με την δήθεν επιστροφή του κράτους (που δεν έφυγε ποτέ), όλοι εκείνοι οι δήθεν κοινωνικά ευαίσθητοι, προφανώς αρέσκονται να σπαταλούν ανερυθρίαστα τον ταπεινό οβολό του πολίτη. Κι αυτό πρέπει με θάρρος και κοιτώντας στα μάτια τον Έλληνα να το ξεκαθαρίσουμε μια και καλή, χωρίς επικοινωνιακά φτιασίδια, χωρίς να υπολογίσουμε το κόστος από πιθανώς εσφαλμένους χειρισμούς, ακόμη και ημέτερους…