Η ομιλία μου.

Για εκείνους που δεν μπόρεσαν να παραβρεθούν και θα ήθελαν παρά ταύτα να ακούσουν αυτά που είχα να πω, σας παραθέτω το κείμενο της ομιλίας μου.

Θα επανέλθω αύριο με σχόλια για την εκδήλωση που βαθύτατα με συγκίνησε.

Σας ευχαριστώ όλους από βάθους καρδίας για την σημερινή σας παρουσία εδώ. Σας βλέπω εδώ, κοντά μου, φίλες και φίλοι από την Αρκαδία και από ολόκληρη την Ελλάδα, έτοιμους να συμμεριστείτε την αγωνία μου για το μέλλον του τόπου. Για έναν πολιτικό, το βιβλίο δεν είναι αποτέλεσμα λογοτεχνικής έμπνευσης, αλλά φυσική συνέχεια της δημόσιας δράσης του. Σας παραδίδω λοιπόν σήμερα τη συλλογή κάποιων κειμένων μου της τελευταίας δεκαετίας. Προτάσεις διατυπωμένες εγκαίρως και γραπτώς για να ελέγχονται εκ των υστέρων. Προτάσεις συγκεκριμένες και ουσιαστικές, χωρίς επικοινωνιακούς μανδύες. Αυτές είναι οι θέσεις και οι απόψεις που κράτησα σε όλη τη διάρκεια της πολιτικής μου σταδιοδρομίας, αποδεχόμενος πλήρως το όποιο πολιτικό κόστος. Δις διαγραφείς….δύο φορές διαγραμμένος…Σε αυτήν μου την πορεία, ορισμένοι προτίμησαν να παραβλέψουν την ουσία και να επικεντρωθούν στο γεγονός της κριτικής. Ξεχνούν όμως ότι η κριτική που δεν εδράζεται σε ταπεινά κίνητρα, όσο δυσάρεστη κι αν ακούγεται, είναι η βάση για την αλλαγή, η βάση για την υπέρβαση. Με συκοφαντίες προσπαθούν να λοιδορήσουν την έντιμη στάση μου. Να μου αποδώσουν ταπεινά κίνητρα. Να μου αποδώσουν υστερόβουλη ανταρσία….Ε! η αλήθεια δεν είναι αυτή.
Αντιστάθηκα λοιπόν, για να μπορώ σήμερα να στέκομαι εδώ μπροστά σας και να σας κοιτώ ολοκάθαρα στα μάτια. Να μπορώ μετά λόγου γνώσεως να σας πω: Δεν υπήρξα ιδιοτελής. Δεν υπήρξα υποχείριο. Δεν υπήρξα υποτελής. Υποτελής σε κανένα επιχειρηματικό συμφέρον, που θα εξαγόραζε τη συνείδησή μου. Υποτελής σε καμία προσωπική ματαιοδοξία, που θα με έκανε κι εμένα να σιωπήσω επιβραβεύοντάς με με έναν ακόμη θώκο. Υποτελής σε καμιά κομματική γραμμή, που θα με εξανάγκαζε να σιωπώ, την ίδια στιγμή που γίνομαι αυτόπτης μάρτυρας στα ολισθήματα.
Δυστυχώς, η πραγματικότητα έρχεται να επαληθεύσει με τον χειρότερο τρόπο τα όσα σε ανύποπτους χρόνους είχα καταθέσει. Σήμερα, νοιώθω δικαιωμένος από τις εξελίξεις. Όσοι όμως με πολέμησαν, δυσκολεύονται να το παραδεχθούν. Αποφεύγουν να δουν και να διορθώσουν στην πράξη τα λάθη που έκαναν. Λάθη, που έβλαψαν την παράταξη, την οποία υποτίθεται ότι προστάτευαν από την αρνητική κριτική. Λάθη, που βύθισαν τη χώρα στον κυνισμό και στην απογοήτευση. Ας είναι, στο μέλλον η ιστορία θα μας κρίνει όλους. Κι αυτό το μέλλον είναι πολύ κοντά.
Το πιο σοβαρό ίσως πρόβλημα της χώρας», έγραφα ήδη από το Φεβρουάριο του ’07, δυο χρόνια πριν, πολύ προτού η κρίση φτάσει στο σημερινό της σημείο, «είναι η κακώς νοούμενη κομματικοποίηση… Τα πολιτικά κόμματα, -όλα, όχι μόνον τα κόμματα εξουσίας- έχουν απλώσει τόσο πολύ την επιρροή τους, ώστε αλώνουν και κυριαρχούν σε όλους τους κοινωνικούς οργανισμούς… Ο υπερτροφισμός αυτός… ευνοεί τη διόγκωση του δημόσιου τομέα και τις πελατειακές σχέσεις, την στρεβλή ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, την αδύναμη λειτουργία της κοινωνίας των πολιτών. Έχει δημιουργήσει ένα βαθύ κράτος με υπερεξουσίες…, τους σκληρούς πυρήνες των πολιτικών κομμάτων.»
Και το βαθύ αυτό κράτος έχει δημιουργήσει ένα ολόκληρο σύστημα εξουσίας. «Το σάπιο σύστημα εξουσίας», θα διαβάσετε παρακάτω, «εμπλέκει τις κυβερνήσεις, το κράτος, τους κομματικούς μηχανισμούς, τη δικαιοσύνη, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τον επιχειρηματικό κόσμο, την ίδια την κοινωνία.»
Μ’ αυτό το σάπιο σύστημα εξουσίας και με όσους το εκπροσωπούν ήρθα, εγώ προσωπικά σε ρήξη. Όχι με την παράταξη της Νέας Δημοκρατίας, όχι ασφαλώς με τον κεντροδεξιό χώρο, όχι με τους πολίτες που πίστεψαν σε εμάς. Ήλθα σε ρήξη με το αυτιστικό σύστημα που απλώνει ομπρέλα και δίχτυ προστασίας σ’ αυτούς που το υπηρετούν πιστά, όσα λάθη ή σκάνδαλα κι αν έχουν προκαλέσει, αλλά τιμωρεί σκληρά όσους δεν τηρούν την ομερτά που έχει επιβάλει.
Φίλες και φίλοι,
Το σάπιο αυτό σύστημα είναι απολύτως υπεύθυνο για την κρίση που βιώνουμε σήμερα. Τα πράγματα στην οικονομία είναι εξαιρετικά δύσκολα. Η εύκολη λύση, να στέλνουμε το λογαριασμό στα παιδιά μας, έφτασε στα όριά της. Οι εποχές, που με χαρακτηριστική άνεση οι ελληνικές κυβερνήσεις προσέτρεχαν σε δανεισμό, προκειμένου να διευθετήσουν ευκαιριακά τις όποιες απαιτήσεις διαφόρων κοινωνικών ομάδων, δεν ανήκουν στο σήμερα. Πολύ περισσότερο δεν ανήκουν στο αύριο. Είναι ανέντιμο από τους πολιτικούς να βυθίζουν ακόμη περισσότερο τη χώρα στη μέγγενη του δημόσιου χρέους, υποθηκεύοντας το μέλλον των επόμενων γενιών. Είναι ανέντιμο από την κοινωνία να βάζει στην τσέπη τα ψίχουλα που της πετά η εξουσία και να σιωπά.
Τα πράγματα είναι εξαιρετικά δύσκολα και στη διεθνή σκηνή. Η Ελλάδα είναι αδύναμος κρίκος. Το είπε δημόσια κι ο φίλος μας, ο Γάλλος πρόεδρος, ο κ Σαρκοζί. Η χώρα παραπαίει και κατρακυλάει στις κλίμακες παγκόσμιας αξιολόγησης σε όλους τους δείκτες. Η δημόσια διοίκηση έχει καταρρεύσει. Η γραφειοκρατία και η διαφθορά βασιλεύουν. Η ασφάλεια των πολιτών αποτελεί είδος εν ανεπαρκεία. Η παιδεία απογοητεύει τα παιδιά μας. Η υγεία είναι η ίδια ασθενής. Οι νόμοι παραβιάζονται ατιμωρητί, ακόμη και απ’ αυτούς που τους ψήφισαν. Η κοινωνία μας κατακερματίζεται και οι στοιχειώδεις κανόνες συλλογικής διαβίωσης καταλύονται καθημερινά.
Φίλες και φίλοι,
Όλα αυτά που σύντομα περιέγραψα είναι οι ενδείξεις μιας βαθύτερης, πολύ σοβαρής, παθογένειας. Πρόκειται για την συλλογική μας αποτυχία, να ζήσουμε μαζί με κάποιους κοινά αποδεκτούς κανόνες συμβίωσης και να ετοιμάσουμε τη χώρα για το μέλλον. Κάποτε, κάποιοι πίστευαν ότι ανασχηματισμοί, εκλογές και μεγάλοι συνασπισμοί θα μπορούσαν κάθε φορά να βγάζουν τη χώρα από τα αδιέξοδα. Κι αυτές οι εποχές ωστόσο, πρέπει να ανήκουν στο παρελθόν. Η κάθε νέα κυβέρνηση (όπως προκύπτει μετά από ανασχηματισμούς και εκλογές) αποδεικνύεται όλο πιο αδύναμη, όλο και λιγότερο αποτελεσματική από την προηγούμενη. Και αυτό θα επαναλαμβάνεται, όσο τα κόμματα δεν βρίσκουν την δύναμη να ανατρέψουν τις παλαιοκομματικές τους δομές, να εξασφαλίσουν τα ίδια τη διαφάνεια των οικονομικών τους, να αποτρέψουν την ιδιοτέλεια των στελεχών τους. Όσο δεν γίνονται πιο εξωστρεφή, πεδία γόνιμου και εύφορου διαλόγου για το καλό της κοινωνίας και των πολιτών.
Φθάνοντας λοιπόν στην καρδιά του προβλήματος, μπορούμε να καταλάβουμε εύκολα γιατί τα επιμέρους προβλήματα δεν λύνονται. Δεν λύνονται, διότι την επίλυσή τους την εναποθέτουμε στα χέρια εκείνων που είναι μέρος τους, στα χέρια εκείνων που έχουν κάθε συμφέρον να τα διαιωνίζουν. Όχι να τα λύνουν.
Οι πολίτες βλέπουν το αδιέξοδο, αγχώνονται, θυμώνουν, αλλά νοιώθουν αδύναμοι. Συνηθισμένοι στον πατερναλισμό, αναζητούν Μεσσίες. Ε, λοιπόν, Μεσσίες δεν υπάρχουν. Ωστόσο, ναι, χρειαζόμαστε Ηγεσίες. Ηγεσίες με όραμα και δράση. Ας θυμηθούμε το 1981 τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να βάζει σχεδόν μόνος του τη χώρα στην ΕΟΚ και τον Ανδρέα Παπανδρέου να ξεσηκώνει τα πλήθη με το σύνθημα της αλλαγής.
Σήμερα, μετά από 30 χρόνια ενεργούς πολιτικής παρουσίας, είμαι απολύτως πεπεισμένος ότι η ελπίδα του τόπου είναι πλέον μόνον οι ίδιοι οι πολίτες. Αυτή είναι και η πεμπτουσία του βιβλίου που σήμερα καταθέτω στην κρίση σας. Αυτοί οι πολίτες, που θα απομονώσουν τους ιδιοτελείς, τους δειλούς, τους ανίκανους, τους ανεύθυνους, τους μιζαδόρους και θα δώσουν δύναμη σ΄αυτούς που πρέπει και δύνανται. Οι πολίτες που θα πουν για τον εαυτό τους αυτό που έλεγε ο Καζαντζάκης: «Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.»
Κυρίες και κύριοι,
Αγγίζουμε σήμερα τα όρια μιας εθνικής κατάρρευσης. Και όπως σε έναν πόλεμο το έθνος συσπειρώνεται μπροστά στον εξωτερικό εχθρό, έτσι και τώρα πρέπει να συσπειρωθούμε μπροστά στον κίνδυνο. Να διαμορφώσουμε εθνική συναίνεση σε λίγες, αλλά θεμελιώδεις, επιλογές. Ο λόγος που δεν αλλάζει κάτι είναι το περίφημο πολιτικό κόστος. Ε, λοιπόν, με την κοινωνική και πολιτική συναίνεση μειώνεται το κόστος αυτό και ανοίγει ο δρόμος για τις απαραίτητες ζωτικές μεταρρυθμίσεις. Κι αν κάποιο κόμμα ή κάποια συντεχνιακή ομάδα δεν θελήσει να συμμετάσχει, θα τους κρίνει ο λαός.
Είναι γεγονός ότι στη χώρα μας δεν έχουμε κουλτούρα συναινέσεων. Στην εποχή μας, όμως, διαθέτουμε ένα ατού, που δεν είχαμε 40 χρόνια πριν. Αποκτήσαμε κουλτούρα προσαρμογής σε αλλαγές. Όχι στην πολιτική. Σ’ άλλους τομείς: στην τεχνολογία, στις επικοινωνίες, στις μετακινήσεις…, αλλά σημασία έχει η εξάσκηση. Ο κόσμος αλλάζει και μάθαμε ν’ αλλάζουμε κι εμείς μαζί του. Καιρός είναι ν’ αλλάξουμε και τη συλλογική μας ζωή.
Οι καιροί απαιτούν σύνεση, προσοχή, αλλά και τόλμη. Προτείνω λοιπόν ένα Σχέδιο Εθνικής Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, που θα στηρίζεται στο τρίπτυχο: Δημόσια Διοίκηση, Θεσμοί και Παιδεία. Βασικό εργαλείο για το Σχέδιο είναι η αξιοποίηση των σύγχρονων προγραμμάτων πληροφορικής και του Διαδικτύου, οι τεράστιες δυνατότητες πληροφόρησης, διασταύρωσης στοιχείων και διαφάνειας που παρέχουν.
Θα σας αναφέρω περιληπτικά μόνο τους άξονες δράσεις του Σχεδίου. Δεν θα μακρηγορήσω, για να μη σας κουράσω. Έχω όμως έτοιμες τις αναλυτικές προτάσεις, τις οποίες επιφυλάσσομαι να καταθέσω στο προσεχές μέλλον.
Οι συναινετικοί άξονες δράσης που προτείνω είναι λοιπόν τρείς, οι εξής:
- Θα ξεκινήσω με την παρέμβαση στη Δημόσια Διοίκηση. Γνωρίζετε καλά ότι, με διαλυμένη τη Διοίκηση, καμιά πολιτική δεν μπορεί να εφαρμοστεί. Από τη θητεία μου στο Υπουργείο Πολιτισμού έχω προσωπική πείρα, πόσο πιο αποδοτική είναι η δημόσια διοίκηση όταν λειτουργεί ακομμάτιστα, αλλά και πόσες αντιστάσεις βρίσκει η οποιαδήποτε προσπάθεια για να αλλάξει η νοοτροπία του κατεστημένου, που βλέπει το κράτος ως το λάφυρο της εκάστοτε εξουσίας. Γι’ αυτό πιστεύω ότι κανένα κόμμα δεν θα μπορέσει, μόνο του, να κατορθώσει το τιτάνιο έργο, να μετατρέψει τη Διοίκηση από εσωστρεφή μηχανισμό αυτοσυντήρησης σε υπηρεσία εξυπηρέτησης του κοινού καλού.
- Σε ένα δεύτερο επίπεδο, πρέπει να επιδιώξουμε την θωράκιση των θεσμών μέσα από την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και την απρόσκοπτη λειτουργία ελεγκτικών μηχανισμών. Η τωρινή αλα-κάρτ τήρηση των νόμων και η επιλεκτική εφαρμογή κυρώσεων διαβρώνουν την ίδια τη δημοκρατία, αφού παραβιάζουν την αρχή της ισότητας των πολιτών.
-Τρίτος άξονας δράσης; Ασφαλώς η παιδεία. Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσω γι’ αυτό. Εκτός από τα πανεπιστήμια, συμπεριλαμβάνω ασφαλώς τα σχολεία, ξεκινώντας από τη στοιχειώδη εκπαίδευση, αλλά και την επαγγελματική κατάρτιση, τη δια βίου εκπαίδευση και την επιμόρφωση. Η Φινλανδία μας δείχνει τι μπορεί να πετύχει μια χώρα, αν στηρίξει την πρόοδό της στην παιδεία. Στήριξη στην πράξη, όχι στα λόγια
Φίλοι μου,
Να ξεκαθαρίσω κάτι. Οι προτάσεις μου αυτές, όπως και άλλες που έχω καταθέσει εδώ και καιρό, ανάγλυφα αποτυπωμένες στο βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με τα σενάρια μετεκλογικής συνεργασίας των 2 μεγάλων κομμάτων. Αυτού του σεναρίου που «παίζει» πολύ τελευταία, αυτού του διαβόητου μεγάλου συνασπισμού, που θα εξυπηρετούσε τα μάλα, είναι η αλήθεια, τα μεγάλα συμφέροντα όχι του τόπου, φίλες και φίλοι, αλλά τα συμφέροντα των διαπλεκομένων. Η συγκυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας και ΠΑΣΟΚ θα βυθίσει ακόμη περισσότερο το καράβι της χώρας. Καθώς δεν υπάρχουν μηχανισμοί αυτοελέγχου στα κόμματα, η συγκυβέρνηση γρήγορα θα εξελιχθεί σε μεγάλο φαγοπότι ανάμεσα στους ισχυρούς των δύο μεγάλων κομμάτων. Αντίθετα, η δική μου πρότασή αφορά συγκλίσεις των πολιτικών δυνάμεων και της κοινωνίας για μεταρρυθμίσεις σε τρεις μόνον άξονες δράσης, σε τομείς που θα λειτουργήσουν ως ασφαλές υπέδαφος για τις τομεακές πολιτικές που το κάθε κόμμα προτείνει στο πρόγραμμά του.
Θα απορήσετε ίσως που δεν συμπεριλαμβάνω την οικονομία στους τρείς αυτούς άξονες, μολονότι αυτή τη στιγμή είναι το πιο καυτό θέμα. Ο λόγος είναι, ότι στην οικονομία οι συγκλίσεις είναι πολύ δύσκολες. Υπάρχουν αντικρουόμενα συμφέροντα, ακόμα και ιδεολογικές αντιθέσεις: από τον άκρατο νεοφιλελευθερισμό μέχρι τον άκρατο κρατισμό σοβιετικού τύπου. Και τα δύο άκρα απέτυχαν στην πράξη. Ο ασύδοτος νεοφιλελευθερισμός έφερε την ανθρωπότητα στη σημερινή οικονομική κρίση και το σοβιετικό μοντέλο κατέρρευσε το 1989, συμπαρασύροντας μαζί του τη χώρα που το γέννησε.
Η Ελλάδα διαθέτει μια υπερβολικά κρατικοδίαιτη, στρεβλή οικονομία. Που τρέφει και τρέφεται από το κομματοκρατούμενο κράτος και στραγγαλίζει την ιδιωτική πρωτοβουλία. Ταυτοχρόνως, στερείται των μηχανισμών ρύθμισης και ελέγχου που θα εξισορροπούσαν την απληστία των αγορών και θα ενίσχυαν την υγιή επιχειρηματικότητα. Χρειαζόμαστε λοιπόν λιγότερη κρατική παρέμβαση σε ορισμένους τομείς και περισσότερη σε άλλους. Λιγότερο κράτος-παραγωγό και περισσότερο κράτος-ρυθμιστή και κράτος-ελεγκτή. Γι’ αυτό και δεν μπορούμε αυτήν την περίοδο να εφαρμόσουμε αυτούσια τα μέτρα που ακολουθούν οι ξένες χώρες για να βγούν από την κρίση. Χρειάζεται ωστόσο προσοχή. Το παρελθόν έχει δείξει ότι, μερικές φορές, οι κρίσεις λειτουργούν υπέρ των κερδοσκόπων και των αεριτζήδων. Η κρίση είναι ακόμη μπροστά μας. Χρειαζόμαστε γενναίες τομές, αλλά ταυτοχρόνως στήριξη της πραγματικής οικονομίας, με πρώτη προτεραιότητα αυτήν την εποχή τη διατήρηση της απασχόλησης και την ανακούφιση των φτωχών συμπολιτών μας.
Φίλες και φίλοι,
Το μέλλον μπορεί να δείχνει ζοφερό. Αλλά η ελπίδα…Ναι, η ελπίδα υπάρχει. Οι κρίσεις λειτουργούν και εξυγιαντικά. Μας ξυπνούν από το λήθαργο. Μας κάνουν να δούμε ξεκάθαρα το μπερδεμένο κουβάρι που έχει φέρει τη χώρα στην σημερινή της σύγχυση. Το βλέπουμε πλέον ξεκάθαρα…. Οι πολιτικοί έγιναν επιχειρηματίες. Οι επιχειρηματίες ποδηγέτησαν την πολιτική. Η επικοινωνία υποκατέστησε την ουσία. Η εκτελεστική εξουσία αφομοιώνει τις άλλες δυό, υποτίθεται ανεξάρτητες, εξουσίες, τη νομοθετική και τη δικαστική. Και οι τρείς μαζί υποκλίνονται μπροστά στη μιντιακή εξουσία.
Θα θυμάστε το γνωστό σύνθημα «κανένας θεσμός, μόνο ο λαός», που είχε αναφωνήσει κάποτε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Είχε τότε ομολογουμένως ενθουσιάσει μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας, που ένοιωθε παραγκωνισμένο από τις πολιτικές δεκαετιών. Δυστυχώς για την κοινωνική συνοχή και την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας, το σύνθημα έγινε πράξη. Ηγεσίες και κοινωνικές ομάδες υπέσκαψαν τους θεσμούς. Και φθάσαμε σήμερα στην οδυνηρή συνειδητοποίηση ότι «Κανένας θεσμός κινδυνεύει να σημαίνει και κανένας λαός». Αφού λοιπόν δεν έμεινε όρθιος κανένας θεσμός, και υπάρχει μόνο λαός, σ’ αυτόν τον λαό, στους ελεύθερους και σκεπτόμενους πολίτες, πέφτει σήμερα η ευθύνη να ξαναδημιουργήσουν το μέλλον. Σε εμάς, τους χωρίς εξαρτήσεις πολιτικούς, να επανιδρύσουμε το σύστημα.
Φτάσαμε στο μη περαιτέρω. Ας ξεφύγουμε πια από την Ελλάδα της μιζέριας και της μίζας, της ανομίας και του κομπιναδορισμού. Ας θυμηθούμε ότι αυτή η μικρή χώρα έχει κερδίσει 2 βραβεία Νόμπελ κι ένα Λένιν, έχει διοργανώσει με επιτυχία Ολυμπιακούς αγώνες, διαθέτει επιτυχημένους επιχειρηματίες και λαμπρούς επιστήμονες. Αυτή η μικρή χώρα διαθέτει επίσης μια γερή ραχοκοκαλιά από δουλευταράδες μικρομεσαίους επιχειρηματίες, επαγγελματίες και μισθωτούς, που τώρα ασφυκτιούν. Αυτή η χώρα διαθέτει και νέους ανθρώπους με ζέση, γνώσεις και διάθεση για δημιουργία, που αδημονούν να στρώσουν με πιο φωτεινά χρώματα το δρόμο τους για το μέλλον. Αυτή η χώρα διαθέτει και έντιμους, με όραμα, πολιτικούς. Αυτή την Ελλάδα πρέπει να ενισχύσουμε, αυτή να εμπιστευτούμε.
Φίλες και φίλοι μου,
Δεν χρειαζόμαστε ταχυδακτυλουργούς της πολιτικής. Δεν χρειαζόμαστε πλανευτές Μεσσίες. Έχουμε ελπίδα. Κι αυτή η ελπίδα είμαστε εμείς. Εμείς είμαστε η ελπίδα μας. Μόνον εμείς.


Αθήνα, 9.2.2009